Kolesterol ve Statinler

Kolesterolü İlaçlarla Düşürmeye Çalışmak Herkese Uygun Mu?

Modern tıbbın metabolik sendrom standartlarına göre kolesterol seviyesi 220 mg/dL’yi geçerse yüksek kabul edilir. Kolesterol düşürücü bir ilaç grubu olan statinler, kişiye göre değişmekle birlikte kolesterol seviyelerini 100’ün altına kadar düşürebilir. Peki statin kullanımı daha sağlıklı ve uzun ömürlü olmamızı sağlıyor mu?

Statinlerin Faydaları Abartılmış Olabilir – Yeni Çalışma (Mart 2022)

Aşağıda okuyacaklarınız kolesterol düşürücü bir ajan olan statinlerin klinik etkilerinin çalışıldığı 21 araştırmayı ve bu araştırmalarda yer alan 140.000 katılımcının verilerini inceleyen bir ekip tarafından Mart 2022 tarihinde Journal of American Medical Association, JAMA İç Hastalıkları dergisinde yayınlanan Meta-Analiz üzerine yazarın (Paula Byrne) özetini ve görüşlerini içermektedir.

Araştırmacılar çalışmalarına başlarken iki soru sordular:

Kalp krizi, felç veya erken ölüm riskini azaltmak için LDL kolesterolü (bazen “kötü” kolesterol olarak da bilinir) mümkün olduğunca düşürmek en iyisi midir? Ve konu bu olayların riskini azaltmak olduğunda statinlerin faydaları nasıl karşılaştırılır?

Paula Byrne; ilk soruya yanıt olarak, statin almaktan LDL kolesterolündeki azalma derecesi ile bir kişinin kalp krizi veya felç geçirme veya araştırma süresi içinde ölme olasılığı arasında şaşırtıcı derecede zayıf ve tutarsız bir ilişki bulduklarını ifade ediyor. Bazı çalışmalarda, LDL kolesteroldeki azalmalar, ölüm riskinde önemli azalmalarla ilişkilendirilebiliyordu, ancak diğerlerinde, LDL kolesterolündeki azalmaların bu riski azaltmadığını gördüler.

Paula Byrne devam ediyor:

Bu önemli bir bulgudur çünkü klinik kılavuzlar, “ideal” LDL kolesterol seviyeleri kademeli olarak düşürüldüğü için, yıllar içinde statinler için uygun olan kişilerin sayısını artırmıştır. Örneğin, bir çalışmada 1987 ve 2016 yılları arasında statinlerin reçete edilmesi için uygunlukta %600 artış olduğu hesaplandı. Byrne 2019

İkinci soruyla ilgili olarak, iki tür risk azaltımına baktık: göreceli risk azaltma ve mutlak risk azaltma. Belirli bir durumdan erken ölme şansınızın %0,2 olduğunu ve ölme şansınızı %0,1’e düşüren bir ilaç olduğunu hayal edin. Göreceli olarak (göreceli risk azaltma), ölme şansınız yarıya indi veya %50 azaldı. Ancak mutlak anlamda (mutlak risk azaltma), ölme şansınız sadece %0,1 azaldı.

%50 nispi risk azalması olmasına rağmen, anlamlı bir fark var mı? Özellikle yan etkiler varsa, bu ilaca geçmek faydalı olur mu? Mutlak risk azaltma, daha net bir resim sunar ve insanların bilinçli kararlar vermesini kolaylaştırır.

Meta-analiz sonuçlarına göre statin almaktan kaynaklanan mutlak risk azalması, göreceli risk azalmasıyla karşılaştırıldığında orta düzeydeydi. Statin alan kişilerde almayanlara kıyasla göreceli risk azalması ölümlerde %9, kalp krizlerinde %29 ve felçlerde %14 olmuştur. Ancak ölüm, kalp krizi veya felç geçirme riskinin mutlak risk azalması sırasıyla %0.8, %1.3 ve %0.4 idi (Binde 8, Binde 13, ve Binde 4).

Grafik: Göreceli risk azalmasına (mavi ile gösterilmiştir) kıyasla mutlak risk azalması (koyu mavi ile gösterilmiştir)

Bireysel Farklılıklar

Bir diğer husus, çalışmaların tek tek bireylerden ziyade dahil edilen tüm katılımcıların sonuçlarının ortalamalarını rapor etmesidir. Açıkçası, insanların bireysel hastalık riski, yaşam tarzına ve diğer faktörlere bağlı olarak değişir. Temel kardiyovasküler hastalık riski, kilo, sigara, kan basıncı, kolesterol ve yaş gibi bir dizi faktörü hesaba katan QRisk gibi bir çevrimiçi hesap makinesi kullanılarak tahmin edilebilir.

Bir kişinin önümüzdeki on yıl içinde kardiyovasküler hastalık (kalp damar hastalığı) geliştirme olasılığı yüzde olarak ifade edilir. Örneğin, sigara içen, yüksek tansiyonu ve yüksek total kolesterolü olan aşırı kilolu 65 yaşında bir erkek düşünün.

Kolesterolü ve kan basıncı hafif yükselmiş ve başka hiçbir risk faktörü olmayan 45 yaşındaki, sigara içmeyen bir kadınla karşılaştırıldığında, bu erkek yüksek kardiyovasküler hastalık riskine sahip olabilir. Bir doktor önümüzdeki on yıl içinde her ikisinin de ölme riskini değerlendirecek olsaydı, erkek için tahmini risk %38 iken kadının riski ise sadece %1.4 olabilirdi.

Şimdi her ikisi için de statin almanın etkisini düşünün. Çalışmaya göre, statinler göreceli ölüm riskini %9 oranında azaltacaktır. Mutlak olarak ise, erkek statin almakla riskini %38’den %34,6’ya, kadın ise %1.4’ten %1,3’e düşürür.

Hastalar ve doktorları, potansiyel faydalar ve zararları tartarken, ömür boyu günlük bir ilaç almanın zorluğu da dahil olmak üzere, bu risk azalmalarının gerçekten zararlarına ve zahmetlerine değiü değmediğini hesaba katmalıdır. Bu, faydaların sınırlı olduğu düşük riskli insanlar için özellikle önemlidir. Bununla birlikte, insanlar kendi deneyimlerine ve tercihlerine bağlı olarak riski farklı algılarlar ve bazıları için “iyi bir anlaşma” gibi görünen şey, diğerleri için çok az değerli görünebilir.

Çalışmamız, mevcut tüm çalışmalardan elde edilen kanıtları kullanarak tedaviler hakkında karar vermeleri için hastaların ve doktorların desteklenmesi gerektiğini ve potansiyel faydaları anlamalarına yardımcı olacak bir biçimde sunulması gerektiğini vurgulamaktadır.

Hem hastalar hem de doktorları, bilinçli kararlar verebilmek için ilaçların gerçek etkisini anlamalıdır. Mutlak yerine sayısal olarak daha etkileyici olan nispi riske güvenmek, hem doktorların hem de hastaların bu müdahalelerin faydalarını abartmasına neden olabilir.

Örneğin, bir çalışma, doktorların bir tedavinin etkinliğini değerlendirirken o tedavinin faydaları mutlak risk azalmaları olarak değil de göreceli olarak sunulduğu zaman tedavinin daha etkili olduğunu düşündüklerini ve reçete yazma olasılıklarının daha yüksek olduğunu gösterdi. Katılımcılar üzerinde yapılan başka bir araştırma, kendilerine göreceli risk azalmaları sunulduğunda katılımcıların çoğunun kanser taramasına katılmayı kabul edeceğini, ancak mutlak risk azaltmaları sunulduğunda yarısından sadece biraz fazlasının katılmayı kabul edeceğini buldu.

Size statin grubu bir ilaç reçete edildiyse, önce doktorunuza danışmadan ilaçlarınızı almayı bırakmayın. Risk profiliniz, bu ilacın size fayda sağlayabileceği anlamına gelebilir. Ancak bu ilacı almayı yeniden değerlendirmek isterseniz, doktorunuzdan *sizin* mutlak risk azalma oranınızı açıklamasını isteyin ve ardından ortak bir karara varın.